La Rioja zachowuje swoje wspaniałe architektoniczne, artystyczne i kulturalne dziedzictwo i produkuje jedne z najlepszych win na świecie. 

Wśród ośmiu rzek, które pływają w La Rioja, jedna z nich, Oja, ma szczególne znaczenie w nadaniu tej ziemi jej nazwy. Region ten ma około 120 kilometrów długości i 50 kilometrów szerokości, a także ogromne dziedzictwo artystyczne, które przenosi nas w czasy dinozaurów, które pozostawiły swoje ślady w dorzeczu Cidacos i łańcuchu górskim Cameros. La Rioja kryje w sobie również pozostałości rzymskie, klejnoty sztuki mozarabskiej i romańskiej, majestatyczne przykłady najczystszego gotyku i godne uwagi zabytki baroku.

​Logroño

Pochodzenie Logroño jest tak samo ściśle związane z rzeką Ebro jak i z winem. To właśnie rzeka ukształtowała układ miasta, ponieważ jego najstarsze ulice biegną równolegle do niej i rozwinęły się wzdłuż tej linii. Mimo to, Logroño zawsze żyło tyłem do Ebro, choć rzeka nadal stanowi ważną część miasta.

Stolica La Rioja posiada obecnie dwie główne ulice: Gran Vía del Rey Juan Carlos I i Calle General Vara de Rey. Pierwsza przecina miasto poziomo, a druga pionowo. W historycznym centrum, które jest otoczone z jednej strony deptakiem Espolón, a z drugiej strony parkiem Ebro, znajdują się najciekawsze zabytki: konkatedra, kościoły Santiago i Palacio czy mityczna brama Revellín.

Ulice Portales i Laurel są najlepszymi miejscami na jedzenie i przekąskę podczas planowania kolejnej wizyty, takiej jak np. spacer po pieszych ulicach Calvo Sotelo, Ciriaco Garrido czy Doctores Castroviejo.

Konkatedra La Redonda, jak jest popularnie znana z uwagi na swój kształt, została zbudowana w XVI wieku na szczycie wczesno- romańskiego kościoła San Lucas. Świątynia posiada dwie barokowe wieże zbudowane w połowie XVIII wieku w stylu churrigueryzmu

i mieści grobowiec i panteon wojskowego Baldomero Espartero. Pomiędzy jej ścianami znajdują się dwie zaskakujące gotyckie nawy, a także wyróżniający się barokowy ołtarz główny i drzwi Los Angeles, jak również wiele cennych ołtarzy w kaplicach bocznych. Jednym ze skarbów świątyni jest płótno przypisywane Michałowi Aniołowi. Ale to nie wszystko. Konkatedra ma również przywilej umieszczania w niej rzeźb Gregoria Fernándeza i jego szkoły kastylijskiej, tryptyków flamandzkich, dzieł takich autorów jak Navarrete el Mudo i Pantoja de la Cruz, a także obszernej ekspozycji sreber liturgicznych.

Jeśli wejdzie się do starego miasta przez jego najbardziej wschodni sektor, znajdzie się tam Pałac de los Chapiteles. Podczas wizyty odkryć tu można unikalny budynek architektury świeckiej z XVI wieku, w którym mieści się Instytut Studiów Riojańskich i stary ratusz Logroño. Obecna siedziba rady miejskiej została zbudowana na miejscu starego, kwadratowego baraku o niezwykłych wymiarach i została zaprojektowana przez Rafaela Moneo w latach 70-tych.

Za Pałacem de los Chapiteles znajduje się kościół San Bartolomé, którego gotycka fasada pochodzi z końca XIII wieku, a nieco dalej znajduje się kościół Santa María del Palacio. Świątynia zaczęła być budowana z kamienia jesionowego w XII wieku.

Obecnie posiada ona ośmioboczną wieżę w stylu gotyckim, którą mieszkańcy Logroño nazwali Igłą. Wewnątrz warto zobaczyć wysoki ołtarz flamandzkiego mistrza Arnauta z Brukseli, kuty chór, grobowce i XIII-wieczny gotycki obraz Nuestra Señora de la Antigua.

Pałac Espartero, barokowy budynek z XVIII wieku, mieści Muzeum La Rioja, w którym znajdują się obrazy i rzeźby od XII do XIX wieku oraz dwie sekcje poświęcone etnografii i sztuce współczesnej. Po zamknięciu na dziewięć lat, w październiku 2013 roku otworzył ponownie swoje drzwi, powiększone i z widocznymi usprawnieniami.

Szlak Klasztorów

Oprócz logicznego zainteresowania zabytkami wybudowanymi w stolicy, najbardziej sugestywnym dziedzictwem artystycznym La Rioja są jej klasztory. Większość z nich koncentruje się w dolinie Najerilla, pomiędzy Sierra de la Demanda i Camino de Santiago.

Trasa Klasztorów jest, jak wiadomo, trasą, która obejmuje wizytę w klasztorze Valvanera, położonym na wysokości tysiąca metrów nad zimowymi opadami śniegu w górach Pancrudos; klasztor Suso oraz klasztor Yuso, wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1997 roku; klasztor San Salvador de Cañas, klasztor cystersów, oraz historyczny klasztor Santa María la Real w Nájerze.

Około szóstego wieku, pustelnik zatrzymał się w lasach otaczających dzisiejsze San Millán de la Cogolla, gdzie dziś stoją klasztory Suso i Yuso. Nazywał się on Emiliano (znany również jako Millán). Swoje życie spędził w zakonie, który dał początek klasztorowi, a jego sława sprawiła, że przyciągnął wspólnotę mnichów, która z biegiem lat przekształciła klasztor w prestiżowe centrum kultury.

Ci mnisi kopiści stworzyli ważną kolekcję kodeksów i rękopisów. Pod koniec XI wieku jeden z nich napisał kilka małych adnotacji na marginesie i między wierszami Kodeksu Emilianense 46, napisanych po łacinie. Notatki te sporządzane są w kilku językach, w tym w języku mówionym wówczas na tym obszarze, co było archaiczną formą hiszpańskiego.

Glosy te stanowią zatem jedno z najwcześniejszych pisemnych świadectw w języku hiszpańskim, jakie znamy. Z tego powodu San Millán de la Cogolla zostało uznane za „kolebkę języka kastylijskiego”, co było kwestionowane przez klasztory Santa María de Valpuesta w Burgos i Świętych Justo i Pastora w León.

Jakiś czas później, w tej samej dolinie San Millán, inny mnich, Gonzalo de Berceo, stał się, na przestrzeni wieków, pierwszym znanym poetą piszącym w języku hiszpańskim. 

Klasztor Yuso jest wynikiem połączenia stylu plateresco, baroku i rokoka. W skład kompleksu wchodzi kościół, krużganek i biblioteka. Najbardziej znana część klasztoru znajduje się jednak w zakrystii, gdzie przechowywane są dwa skarby romańskiej płaskorzeźby- szkatułki pokryte płytkami z kości słoniowej, w których przechowywane są szczątki San Millána i jego mistrza San Felicesa. 24 rzeźbione tablice z kości słoniowej z przejściami z życia San Millán są zachowane we wspaniałym stanie, z wyjątkiem tych, które zostały splądrowane w 1809 roku przez wojska napoleońskie. Zniszczyły one również kamienie szlachetne i złote tablice, które zdobiły trumnę. Z drugiej strony, cztery płyty trumny San Felices zawierają sceny z życia Jezusa. 

Opactwo Cystersów w Cañas stanowi najczystszy i najszlachetniejszy przykład cysterskiego stylu gotyckiego w całej La Rioja. Jego artystyczne zainteresowanie budzą: wspaniały gotycki kościół, który wyróżnia się wielką świetlistością, surowym stylem i smukłością, renesansowy Wysoki Ołtarz, sala kapitulna, miejsce spotkań kapituły sióstr zakonnych, grób Donii Urraca, wspaniałe dzieło gotyckiej rzeźby pogrzebowej, w którym kryje się nieuszkodzone ciało Błogosławionej Donii i wreszcie, przede wszystkim, sam klasztor.

Kolejny z klasztorów wchodzących w skład tej trasy, Valvanera, zarządzany przez benedyktyńskich mnichów, znajduje się 60 km od Logroño. W kompleksie, który funkcjonuje również jako karczma i restauracja, znajduje się obraz Matki Boskiej z Valvanery, patronki La Rioja i uważana jest za jedną z najstarszych rzeźb maryjnych w Hiszpanii. Na uwagę zasługuje również romańska wieża i kościół oraz najstarsze budynki, a także drzwi i piękna galeria zewnętrzna.

Ostatnim z klasztorów jest Santa María la Real w Nájerze, który posiada typową XV-wieczną architekturę gotycką. Najciekawsza część to Klasztor Rycerski, gdzie kwiecisty gotyk oraz filary i sklepienia łączą się z początkową platereską oczek okiennych.

Jak zwykle w czasach, gdy powstawały te budynki, powodem lokalizacji Santa María la Real jest legenda o cudownej przyrodzie. Opowieść głosi, że Don García Sánchez III, król Pampeluny i Nájery, pewnego ranka wyszedł na polowanie i po czasie bezowocnych poszukiwań zatrzymał się przed rzeką, by napoić swojego konia. W tym momencie z roślinności wyszła kuropatwa i weszła do gąszczu, goniona przez sokoła. Król poszedł za nią, a gdy się zgubił, usłyszał niebiańską muzykę, która doprowadziła go do ukrytej w podszewce jaskini. Gdy wszedł, znalazł ciemną dziewicę z dzieciątkiem na rękach, u jej stóp wazon z liliami, lampę i dzwonek, a po jej bokach sokoła i kuropatwę w spokojnym braterstwie.

W związku z tak cudownym odkryciem, Don García postanowił wznieść w pobliżu jaskini świątynię z klasztorem i szpitalem dla pielgrzymów, która została poświęcona z wielką pompą w 1052 roku. W uroczystej ceremonii wzięli udział jego bracia, król Ferdynand I z León i król Ramiro I z Aragonii, a także hrabia Berenguer I z Barcelony. Don García nakazał również przeniesienie głównych relikwii królestwa do Santa María la Real. Najpierw przeniósł ciała San Prudencio i San Vicente Mártir z klasztoru w Laturce. Próbował później ze szczątkami San Felices de Bilbios, ale z grobowca wyszła nieodparta siła i panowie odpowiedzialni za przeniesienie, na czele z biskupem Araby, musieli uciekać. Don García nie wahał się: gdy nie mógł przywieźć San Felices, przywiózł więc jego ucznia San Millán z klasztoru w Suso. Don García sam nadzorował otwarcie grobowca i prowadził orszak, który miał przewozić relikwie w wagonie. Wszystko szło dobrze, aż po dotarciu na równinę woły zatrzymały się na swoich torach i nie było żadnego ludzkiego sposobu, by je posunąć do przodu. Pod wrażeniem tego nowego cudu, Don García polecił wybudować kolejny klasztor, który nazwał Yuso, aby pomieścić tam szczątki San Millán.

Droga św. Jakuba

Camino de Santiago (Droga św. Jakuba) ma kilka swoich nieodłącznych przystanków w La Rioja. Przechodzi przez Logroño, z którego dalej prowadzi do Navarrete. Następnie biegnie do Nájery, a kolejny przystanek znajduje się w Santo Domingo de la Calzada, by w końcu zatrzymać się w Grañón, gdzie trasa się kończy.

Wyraźny duch Jakuba, który przenika wszystkie te miejsca, jest jeszcze bardziej obecny w Santo Domingo de la Calzada, ponieważ święty Dominik poświęcił swoje życie organizacji terytorium, która ułatwiłaby pielgrzymom podróżowanie do Santiago. Święty Dominik otworzył jezdnię, zbudował most na rzece Oja, postawił świątynię i zbudował szpital, aby schronić pielgrzymów.

Katedra jest wielką atrakcją wioski. Znajduje się on w samym sercu miasta, obok smukłej barokowej wieży. Zawdzięczamy jego istnienie samemu Świętego Dominika, który w 1098 roku otrzymał od króla Alfonsa VI darowiznę w postaci ziemi pod budowę.

Kolejne stulecia pozostawiły swój ślad na świątyni, aż do czasu, gdy w XVII wieku osiągnęła ona swój szczyt wraz z budową barokowej wieży. Z innych czasów zachowuje chociażby grób świętego Dominika, w stylu romańskim. Przed grobem znajduje się wnęka, w której znajdują się kogut i kura. Ich gdakanie przypomina ciekawą legendę, która opowiada historię germańskiego małżeństwa podróżującego z synem do Santiago. 

Zatrzymując się w miejscowej karczmie, córka karczmarza zakochała się w chłopcu, ale on ją odrzucił. W odwecie młoda kobieta wyciągnęła z majątku rodziców cenny kubek i ukryła go w dobrach Niemca, za co chłopak został ukarany przez powieszenie.

Jego rodzice udali się do Santiago i po powrocie poszli na modlitwę pod ciałem syna, który nadal wisiał na szubienicy. Zdumieni, zobaczyli, że ich syn mówi i opowiada, jak święty Dominik utrzymywał go przy życiu. Para poszła ujawnić to wydarzenie miejscowemu urzędnikowi, który miał zamiar wyrzeźbić dwa świeżo upieczone ptaki. Kiedy usłyszał wołanie rodziców powiedział do nich: Wasz syn jest tak samo martwy jak te ptaki, które mam zamiar pociąć. Od razu złoty kogut i kura wstały, a kogut zaczął śpiewać. Aby nie zapomnieć o tym wydarzeniu, krzyk koguta i kury przypomina podróżnym o legendzie za każdym razem, gdy wchodzą oni do świątyni.

Obszary przyrodnicze

Przyroda La Rioja nie może być opisana bez Rezerwatu Biosfery w dolinach Jubera, Leza, Cidacos i Alhama, ponieważ obejmuje prawie jedną czwartą terytorium La Rioja i 40 gmin. Ze względu na swoją wielkość jest dobrym przykładem na to, że UNESCO zamierza uznać nie tylko obszary o dużej wartości przyrodniczej, ale także te, w których współistnienie człowieka jest modelem zrównoważonego rozwoju.

Roślinność twardolistna i lasy dębów ostrolistnych, dębów zwykłych i, w mniejszym stopniu, buków, pokrywają teren wyznaczony przez liczne skały, znajdujące się przede wszystkim w dolinie Iregua, Peñas de Arnedillo i Sierra del Tormo, a także bardzo często odwiedzane przez ptaki skalne, takie jak sęp płowy i ścierwnik. W Arnedillo znajduje się Centrum interpretacji sępa płowego, gdzie za pomocą lornetki i kamer nietrudno jest obserwować ewolucję tych ptaków w pobliskich klifach.

Sępy latają również nad niebem innego uprzywilejowanego zakątka La Rioja: Reserva Regional de Caza de Cameros-Demanda. Jest to obszar górzysty z odpowiednim płaskowyżem wapiennym z wybitnymi formami krasowymi. W lasach dębów żółciowych, dębów ostrolistnych, sosen, ostrokrzewów i innych gatunków żyją jelenie, dziki i sarny, a na niebie pojawiają się sępy, sokoły i orłosępy.

To właśnie w Sierra de Cameros znajduje się inny ważny obszar przyrodniczy: Coto Nacional de Ezcaray. Jego pofałdowane góry zamieniają się w miesiącach zimowych w urozmaicone stoki narciarskie. Okolica pełna jest lasów świętojańskich, bukowych, topolowych, wiśniowych itp. oraz roślinności nadrzecznej o dużym znaczeniu biologicznym.

Wino i turystyka winiarska

Wspomnieć o La Rioja to mówić o jej winach, które są siłą napędową społeczeństwa, gospodarki i tradycji. W rzeczywistości, najbardziej emblematycznym i eksportowanym wizerunkiem regionu jest wszystko, co obraca się wokół wina i jego winnic, które są podstawową częścią tego obszaru. Dobry posiłek jest tym lepszy, jeżeli towarzyszy mu dobre wino Rioja.

Większość win z La Rioja powstaje w wyniku połączenia w harmonijny sposób różnych proporcji różnych odmian winogron uprawianych w tym regionie. Winogronem, które jest obecne w winach jest tempranillo, najbardziej cenione spośród wszystkich uprawianych w La Rioja. Inne czerwone odmiany winorośli, które również tu rosną, to Mazuelo, które dostarcza garbników, oraz Graciano, które jest bardzo aromatyczne. Wśród białych winogron wyróżnia się viura, z której produkuje się zdecydowaną większość białych win La Rioja, a także białą garnachę i malvasia.

Międzynarodowy prestiż, jakim cieszą się wina Rioja, jest wynikiem żmudnego procesu produkcyjnego. W zależności od czasu dojrzewania wina, oznaczone są następujące kategorie: młode wina to te, które są w pierwszym lub drugim roku życia, nie przeszły przez dębowe beczki i zachowują swoje cechy świeżości i owocowości; wina crianza są co najmniej w swoim trzecim roku życia i spędziły co najmniej jeden rok w beczce i kilka miesięcy w butelce; wina reserva muszą pochodzić z wyboru najlepszych winogron o doskonałym roczniku, są one w wieku trzech lat, z których co najmniej jeden rok musiał być w beczce; Ostatni i najbardziej ceniony, gran reserva, również należy do bardzo dobrych roczników i musi być co najmniej dwa lata w beczce i trzy lata w butelce.

Turysta może zanurzyć się w winie i jego kulturze w ekscytującej podróży, podczas której będzie mógł skorzystać z kursów degustacyjnych, hoteli winiarskich, muzeów, spacerów po winnicach, spa z terapiami winiarskimi, itp. Faktem jest, że La Rioja dzień po dniu stara się zaoferować miłośnikom wina nowe doświadczenia, choć jej wielki sukces leży w uprzywilejowanym surowcu i dobrej pracy winiarzy z tego obszaru, którzy zmieniają świat wina w sposób na życie.

Winiarzom z Rioja udaje się co roku przyciągać tam tysiące turystów dzięki doskonałej ofercie noclegów i winnic, które prezentują wszelkiego rodzaju zajęcia związane z winem i jego kulturą, jak np. Bodegas Vinícola Real i jej hotel La Casa del Cofrade, mieszczący się w Albelda de Iregua. Znajduje się tam 18 pokoi i trzy piętra, które przypominają styl średniowiecznego klasztoru, gdzie goście mają możliwość zakupu wina w okresie jego starzenia. Obok jadalni, piwnica winna oferuje kursy degustacji win i enologii.

10 minut jazdy samochodem od Logroño, w Estremera, u stóp pasma górskiego Montalvillo, znajduje się Finca de los Arandinos, gdzie winiarnia, hotel, restauracja i spa łączą się w idealnej harmonii. Hotel posiada 14 pokoi, z czego 10 zostało zaprojektowanych przez projektanta mody Davida Delfina. Idealne miejsce, aby cieszyć się wspaniałym doświadczeniem turystyki winiarskiej.

Aby jeszcze bardziej zagłębić się w techniczne, społeczne i kulturalne aspekty uprawy i produkcji wina, najlepiej jest odwiedzić Muzeum Kultury Winiarskiej Dinastía Vivanco w Briones, z kolekcją 3000 korkociągów, mnóstwem eksponatów etnograficznych, archeologicznych i artystycznych, a także winiarnię, centrum dokumentacyjne, sklep i restaurację.

Ze względu na tradycyjny sposób produkcji wina, nierozsądnie byłoby pominąć Muga i López de Heredia, obie w dzielnicy La Estación w Haro. Pierwsza z nich jest jedną z niewielu winnic w Hiszpanii, która posiada bednarza i robotnika beczkowego, który pracuje z dębowym drewnem na potrzeby swoich win. López de Heredia, z drugiej strony, jest teraz w czwartym pokoleniu winiarzy. Jeden z jej obecnych właścicieli, Irakijczyk Zaha Hadid, otrzymał nagrodę Pritzkera za zaprojektowanie przestrzeni zarezerwowanej do degustacji i sprzedaży. Przestrzeń nazwana została La Frasca ze względu na jej kształt karafki.

Nie mniej znamienite są Bodegas Bilbaínas – z tradycją i wspaniałymi winnicami, Martínez Lacuesta, Gómez Cruzado czy Roda. Haro jest miastem otwartym dla turystów z powodu istnienia około dwudziestu winnic, z których połowę można odwiedzić.

Kolejnym ważnym miastem na tym szlaku winiarskim jest Ábalos, usiany starymi winnicami, takimi jak Puelles, za którą stoi sto lat historii i który znajduje się obok XVII-wiecznego młyna.

Wybudowany na jej terenie hotel oferuje relaksujące masaże, tj. masaże pleców olejkiem z pestek winogron oraz okłady borowinowe o działaniu winoterapeutycznym. Również w Ábalos znajduje się Bodegas Solana de Ramírez, rodzinna firma z restauracją, która dołączyła do branży turystyki winiarskiej, otwierając codziennie drzwi swojej winiarni dla podróżnych. Oferowane są tam wina o wysokiej jakości i renomie, co jest charakterystyczne dla wszystkich win sprzedawanych pod chronioną nazwą pochodzenia La Rioja.

Szlak warzywny

Oprócz wina, La Rioja generuje inne, mniej znane, ale równie smaczne produkty. Alfaro i Calahorra to dwa miasta o najdłuższej historii w społeczności i centrum przemysłu przetwórstwa warzywnego w Hiszpanii.

Calahorra posiada, w zależności od wybranego obszaru, styl stolicy lub miasta ogrodniczego. Daje to wrażenie, że wszystkie drogi w mieście prowadzą do Paseo del Mercadal, skąd można przejść do katedry Santa María, gdzie współistnieją trzy style: gotyk, renesans i barok. W pomieszczeniach Muzeum Miejskiego znajdują się ślady cywilizacji, które przeszły przez Calahorrę, więc wizyta w tym muzeum jest interesująca dla lepszego zrozumienia miasta. Przed wyjazdem z miasta na dobre warto odwiedzić klasztor karmelitów bosych, w którym znajduje się rzeźba Chrystusa wykonana przez mistrza Gregorio Fernándeza.

Na placu z ratuszem w Alfaro stoi natomiast największy kościół w La Rioja, czyli kościół San Miguel. Jest to duży budynek z końca XVI i początku XVII wieku, którego budowa zajęła około 100 lat a jego powierzchnia wynosi 3 000 metrów kwadratowych.

Co ciekawe, jest on zbudowany z ręcznie wyrabianej cegły, która w ciągu dnia zmienia kolor w zależności od nasłonecznienia. Wewnątrz wyróżnia się kolosalny relikwiarz w stylu plateresco Gregorio Fernándeza. Jednak największe wrażenie wywiera fakt, że w budynku tym znajduje się jedna z największych miejskich społeczności bocianów na świecie. Szacuje się, że jego dachy i wieże podtrzymują około 80 gniazd zajętych przez 400 ptaków.

W Alfaro godne uwagi są Pałac Abacial, tuż przed kościołem San Francisco, kościół Santa María del Burgo oraz kaplica San Roque. Pałac Saenz de Heredia i dom rodziny Orovio zasługują również na szczególne wyróżnienie. Najważniejszymi rzymskimi pozostałościami, uznanymi za pomnik narodowy, są nimfeum, którego jedynym zachowanym elementem jest fontanna.

Pogoda w La Rioja